آیین نامه آموزشی متوسطه ۱

تابستان 1379

معاونت آموزشی                          

شماره :20139/400                     تاریخ : 15/6/79                                پیوست : دارد

باسمه تعالی

از : معاونت آموزشی

به : اداره کل آموزش و پرورش استان

موضوع : ارسال آیین نامه آموزشی دوره سه ساله متوسطه (روزانه)

با احترام ، به پیوست یک نسخه آیین نامه آموزشی دوره سه ساله متوسطه (سالی - واحدی) مصوب جلسات 232، 233، 234، 236 و 237 مورخ 4/5/79 ، 5/5/79 ، 11/5/79 ، 25/5/79  و 8/6/79 هیأت اجرایی نظام جدید آموزش متوسطه مربوطه به دانش آموزان شاخه های نظری ، فنی و حرفه ای ، کاردانش و موارد خاص دانش آموزان مراکز آموزشی استعدادهای درخشان و استثنایی به همراه یک عدد دیسکت ایفا می شود  خواهشمند است دستور فرمایید در اجرای آن به موارد ذیل توجه شود :

1- با عنایت به اینکه این معاونت اقدام به چاپ آیین نامه مذکور نموده است و بزودی به استانها ارسال خواهد شد لذا از تکثیر آن برای مدارس خودداری شود . آن اداره کل می تواند قسمتهای مورد نیاز بویژه جداول دروس هفتگی را برای واحدهای آموزشی ذیربط تکثیر و ارسال نماید .

2- این آیین نامه از سال تحصیلی  80 – 79 برای دانش آموزان روزانه (سالی - واحدی) قابل اجرا می باشد و با ابلاغ آن ، بخشنامه ها و شیوه نامه های مغایر بلااثر اعلام می گردد .

3- مفاد تبصره یک ماده 75 آیین نامه مذکور در خصوص شرایط قبولی دانش آموزان پایه اول در شهریور ماه 79 نیز قابل اجرا است .

4- مفاد تبصره یک ماده 57 آیین نامه فوق در خصوص دروس انتخابی در سال تحصیلی 79- 78 نیز قابل اجرا می باشد .

5- با توجه به اینکه در جداول دروس هفتگی مندرج در آیین نامه مذکور ، دروس آمادگی دفاعی به میزان 2 واحد در پایه دوم برای دانش آموزان پسر و دختر منظور شده است و از طرفی در سال تحصیلی 79 – 78 برای دانش آموزان پایه اول این درس به میزان یک واحد بصورت تراکمی (برای پسران درس آمادگی دفاعی (1) و برای دختران درس ایمنی و کمکهای نخستین یا هنر (1) ارایه شده است لذا برای این گونه دانش آموزان صرفاً در سال تحصیلی 80 – 79 درس آمادگی دفاعی (2) در پایه دوم به میزان یک واحد و دو ساعت آموزش در هفته و برای دانش آموزان دختر بجای درس آمادگی دفاعی (2) یکی از دروس ایمنی و کمکهای نخستین ، هنر (1) ارائه خواهد شد (این درس نباید همان درس انتخاب شده دانش آموزان در پایه اول باشد) .

تأکید می نماید از سال تحصیلی 80 – 79 درس آمادگی دفاعی در پایه اول ارایه نمی شود و از سال تحصیلی 81-80 برای کلیه دانش آموزان پسر و دختر پایه دوم درس آمادگی دفاعی به میزان 2 واحد و 2 ساعت آموزش در برنامه هفتگی ارایه خواهد شد .

                                                                                                                        علی اصغر فانی

                                                                                                                        معاون آموزشی

جمهوری اسلامی ایران

وزارت آموزش و پرورش

آئین نامه آموزشی

دورۀ سه سالۀ متوسّطۀ روزانه

(شیوه سالی - واحدی)

مصوّب جلسات 232 و 233 و 234 و 236 و 237

مورّخ 4/5/79 , 5/5/79 , 11/5/79 و 25/5/79 و 8/6/79

هیأت اجرائی نظام جدید آموزش متوسّطه

(گروه دوم شورای تغییر بنیادی نظام آموزش و پرورش)

معاونت آموزشی

شماره :20138 /400                   تاریخ : 15/6/79                         پیوست :

فصل اوّل

اهداف و ساختار

ماده 1: هدف کلی

فراهم آوردن شرایط و امکانات لازم برای تعمیق باورهای دینی و رشد فضائل اخلاقی دانش آموزان ، ارتقاء کیفیّت آموزشهای متوسّطه (نظری ، فنّی و حرفه ای ، کاردانش) و توسعه کمّی این آموزشها به تناسب نیازهای اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشور با توجّه به مقتضیات جغرافیائی مناطق و رعایت تناسب بین محتوای آموزشی و نیازها و مقتضیات جنسی و سنّی دانش آموزان بر اساس این اصول :

الف) تأکید بر امر تزکیه و تربیت دینی و تقویت مهارتهای زندگی

ب) توسعه فرهنگ مهارت آموزی و ایجاد انعطاف لازم بمنظور سمت گیری آموزشهای متوسّطه در جهت تعیین رشته های تحصیلی بر حسب نیازهای کشور و علاقه و استعداد افراد و اشتغال مفید و ادامۀ تحصیل در آموزش عالی ، بر طبق شرایط و امکانات محیط با توجّه به پیشرفتهای علمی و فنّی .

ج) افزایش کمیّت و بالا بردن سطح کیفیّت و میزان منزلت آموزشهای فنّی و حرفه ای .

د) فراهم آوردن زمینه و شرایط مناسب برای استفادۀ بهینه از امکانات جامعه بمنظور اجرای آموزشهای متوسّطه و سازماندهی آموزشهای خارج از واحد آموزشی و تقویت و گسترش این آموزشها با استفاده از امکانات دستگاههای  مختلف کشور .

ماده 2:  اهداف شاخه های تحصیلی

نظام آموزش و پرورش متوسّطه که در این آئین نامه به اختصار نظام متوسّطه نامیده می شود به سه شاخه تحصیلی  نظری - فنّی و حرفه ای - کاردانش تقسیم می شود و اهمّ اهداف هر شاخه به شرح زیر است :

الف) شاحۀ نظری :

- اعتلای سطح فرهنگ و دانش عمومی و پرورش ملکات و فضائل اخلاقی ، بینش سیاسی و اجتماعی ؛

- شناخت بهتر استعداد و علاقۀ دانش آموزان و ایجاد زمینه مساعد جهت هدایت آنان به مسیرهای تحصیلی مناسب؛

- احراز آمادگی نسبی دانش آموزان برای ادامه تحصیل در آموزش عالی ؛

ب) شاخۀ فنی و حرفه ای :

- اعتلای سطح فرهنگ و دانش عمومی و پرورش ملکات و فضائل اخلاقی ، بینش سیاسی و اجتماعی ؛

- شناخت بهتر استعداد و علاقۀ دانش آموزان و ایجاد زمینه مناسب جهت هدایت آنان به سمت اشتغال مفید ؛

- احراز آمادگی نسبی دانش آموزان برای ادامه تحصیل در رشته های علمی - کاربردی (تکنولوژی) .

ج) شاخه کاردانش :

- اعتلای سطح فرهنگ و دانش عمومی و پرورش ملکات و فضائل اخلاقی ، بینش سیاسی و اجتماعی ؛

- تربیت نیروی انسانی در سطوح نیمه ماهر ، ماهر و استادکاری و سرپرستی برای بخشهای صنعت ، کشاورزی و خدمات ؛

- احراز آمادگی نسبی دانش آموزان برای ادامه تحصیل در رشته های خاص علمی - کاربردی

ماده 3 : ساختار

1-3- شاخۀ متوسّطه نظری :

این شاخه مشتمل بر 4 رشتۀ ریاضی - فیزیک ، ادبیّات و علوم انسانی ، علوم تجربی ، علوم و معارف اسلامی است .

حدود 52 واحد از درسهای این شاخه ، در همۀ رشته ها به صورت مشترک و بیشتر در پایه های اوّل و دوم ارائه می شود . درسهای اختصاصی این شاخه در کلّیّه رشته ها حدود 44 واحد است که بیشتر در پایه سوم ارائه می شود . واحدهای آموزشی مربوط به این شاخه «دبیرستان» نامیده می شود .

2-3- شاخۀ متوسّطه فنّی و حرفه ای :

این شاخه مشتمل بر سه زمینۀ صنعت ، کشاورزی و خدمات است و هر زمینه دارای چند رشته است . 58 واحد از درسهای این شاخه در همه رشته ها به صورت مشترک ارائه می شود . درسهای اختصاصی برای هر رشته حدود 39 واحد است . واحدهای آموزشی مربوط به این شاخه «هنرستان» نامیده می شوند .* عناوین رشته های هر یک از زمینه ها بشرح زیر است :

                                                                        *دانش آموزان شاخه متوسّطه فنّی و حرفه ای هنرجو نیز نامیده می شوند .

2-2-3- زمینه خدمات :

رشته های گرافیک ، طرّاحی و دوخت ، نقشه کشی معماری ، صنایع دستی ، نقّاشی ، نمایش ، سینما ، موسیقی ، چاپ دستی ، حسابداری بازرگانی ، کودکیاری ، کامپیوتر ، تربیت بدنی ، مدیریّت خانواده ، مرمّت آثار فرهنگی .

3-2-3- زمینه کشاورزی :

رشته های امور دامی ، امور زراعی و باغی ، ماشینهای کشاورزی ، صنایع غذائی .

3-3- شاخه متوسّطه کاردانش :

این شاخه دارای سه زمینۀ صنعت ، کشاورزی و خدمات است و هر زمینه دارای یک یا چند گروه و هر گروه دارای یک یا چند رشته اصلی است و هر رشته دارای یک یا چند رشتۀ مهارتی می باشد .

در کلّیّه رشته های مهارتی این شاخه 53 واحد به درسهای عمومی و انتخابی و حدود 43 واحد به درسهای مهارتی اختصاص دارد . واحدهای آموزشی مربوط به این شاخه "هنرستان کاردانش" نامیده می شوند .

تبصره - در صورتی که واحدهای درسهای مهارتی در هر رشته کمتر از 43 واحد باشد حدّاقلّ 20 واحد به درسهای مهارتی اختصاص داده می شود و مابقی با تلفیق مناسبی از درسهای اختصاصی ، تکمیل مهارت و اختیاری حسب نیاز رشته مهارتی تکمیل خواهد شد .

فصل دوم

واحدهای درسی ، طول مدّت تحصیل ، عناوین و جداول درسها

  ماده 4 -  آموزش در دوره متوسّطه مبتنی بر نظام سالی واحدی است که دارای ویژگیهای زیر می باشد :

الف - فرآیند آموزش هر درس بطور پیوسته ، در طول سال تحصیلی انجام می شود .

آموزش بعضی از درسهای اختصاصی شاخۀ فنّی و حرفه ای در طول یک نوبت (اوّل یا دوم) بصورت مستقل ارائه و ارزشیابی می شود مشروط بر آن که برنامه این قبیل درسها به صورت زوج و در دو نوبت متوالی و در طول سال تحصیلی تنظیم شود .

در شاخه کاردانش ، آموزش برخی از استانداردهای مهارتی (درسهای مهارتی) در طول سال تحصیلی به پایان می رسد و ارزشیابی آن نیز تا یکماه پس از اتمام آموزش و یا حداکثر تا پایان آن نوبت انجام می شود .

ب_ محتوی ، ساعات آموزش و میزان تأثیر هر درس در معدّل گیری بر اساس تعداد واحدهای آن درس مشخص مشخص می شود .

ج- ارزشیابی در سال اوّل پایه ای است و چنانچه دانش آموز ضوابط ارتقاء را کسب نکند باید کلّیّه درسهای این پایه را تکرار کند .

 د - ارزشیابی هر یک از درسهای پایه های دوم و سوم مستقل است و قبولی یا مردودی در هر درس تأثیری بر سایر درسها ندارد .

ماده 5- مدّت دورۀ آموزش 3 سال است و تعداد واحدهای درسی مورد نیاز جهت اخذ دیپلم متوسّطه حدّاقلّ 96 واحد می باشد .

 تبصره 1- دانش آموزی که در پایه اوّل مردود شود با رعایت سایر شرایط می تواند دوره متوسّطه را در حداکثر 4 سال تحصیلی در مدارس روزانه تحصیل کند .

تبصره 2 - ترک تحصیل و وقفه تحصیلی جزء سنوات تحصیلی , موضوع این مادّه محاسبه نمی شود .

تبصره 3- دانش آموز استثنایی که در پایه اول دو سال مردود می شود با رعایت سایر شرایط حداکثر 5 سال می تواند در واحدهای آموزشی روزانه ادامه تحصیل دهد .

ماده 6- هر واحد درس نظری معادل یک ساعت آموزش در هفته برای طول سال تحصیلی  می باشد . ساعات هر واحد درس عملی (کارگاهی ، آزمایشگاهی ، عملیات میدانی و . . .) معادل یک و نیم تا چهار برابر ساعات آموزشی یک واحد درس نظری است .

 تبصره - ساعات آموزش هر واحد درس نظری و عملی در واحدهای آموزشی تحت پوشش سازمان آموزش و پرورش استثنائی تا 5/1 برابر مفاد این ماده برابر شیوه نامه ای که سازمان مذکور ابلاغ می کند قابل افزایش است .

ماده 7- از اوّل مهر ماه تا آخر شهریور ماه سال بعد یک سال تحصیلی محسوب می شود . دورۀ آموزش از اوّل مهر ماه هر سال آغاز و حدّاقلّ تا پایان اردیبهشت ماه سال بعد ادامه می یابد و امتحانات پایانی نوبت دوم در خرداد ماه برگزار می شود .

 تبصره 1- طول سال تحصیلی برای دانش آموز سال سوم (موضوع ماده 1-10 ) تا پایان دی ماه سال بعد افزایش خواهد یافت .

تبصره 2- در شاخۀ کاردانش ، آن دسته از استانداردهای مهارت (درسهای مهارتی) که آموزش آنها تا پایان اردیبهشت ماه به اتمام نمی رسد ادامه و تکمیل آموزش مهارت و ارزشیابی پایانی آنها تا پایان شهریور ماه همان سال تحصیلی بطور رایگان بلامانع است .

تبصره 3- در شاخۀ فنی و حرفه ای درس کارآموزی در طول تابستان پایه سوم بطور رایگان ارائه و اجرا می شود .

ماده 8 - در هر سال تحصیلی  کلّیّه واحدهای درسی هر پایه برابر جداول مربوط ، به دانش آموز ارائه می شود و واحدهای درسهای انتخابی نیز با توجّه به استعداد و علاقه وی و امکانات واحد آموزشی برابر شیوه نامۀ مربوط ، به او ارائه می شود .

تبصره 1- چنانچه درسهای باقیمانده از پایه دوم پیش نیاز درسهای پایۀ سوم باشد دانش آموز پایه سوم باید این درسها را با رعایت ضوابط پیش نیاز به همراه سایر درسهای پایه سوم برابر مقررات و حداکثر تا 34 واحد انتخاب کند و باقیمانده درسهای پایه سوم را در تابستان همان سال انتخاب کند .

تبصره 2- اگر دانش آموز پایۀ سوم قبلاً از درس پیش نیاز نمره 7 تا 10 را کسب کرده باشد انتخاب درسهای پیش نیاز و اصلی به صورت همزمان و یا درسهای اصلی مقدم بر درسهای پیش نیاز برای وی بلامانع است .

تبصره 3 - چنانچه درسهای باقیمانده از پایۀ دوم پیش نیاز درسهای سوم پایۀ نباشد انتخاب این درسها به تابستان سال سوم موکول می شود . 

تبصره 4- دانش آموزی که در پایان سال دوم موفّق به کسب نصاب قبولی از درسهای کارگاهی و عملیات میدانی در شاخه فنّی و حرفه ای و استانداردهای مهارت (درسهای مهارتی) در شاخه کاردانش نشود باید درسهای مذکور را در پایه سوم یا دوره تابستانی یا دی ماه سال بعد صرفاً بصورت غیر حضوری انتخاب کند و در امتحان آن درسها که در خرداد ماه یا پایان دوره تابستانی و یا دی ماه سال بعد برگزار می شود شرکت کند . تعداد واحدهای درسهای مذکور مشمول سقف واحدهای مجاز پایه سوم نمی شود .

تبصره 5- ارائه واحدهای درسی در پایه دوم و سوم شاخۀ کاردانش مطابق جدول مواد درسی هر رشته مهارتی و به تناسب شیوه اجرایی و امکانات با رعایت سایر ضوابط و مقررات در اختیار مدیر واحد آموزشی است . لیکن ارائه درسهای عربی 1/2 ، تعلیمات دینی و قرآن 2 ، زبان خارجۀ 2 در پایه دوم شاخه کاردانش الزامی است .

ماده 9 - چنانچه پس از برگزاری امتحانات خرداد ماه ، بعضی از دانش آموزان در یک یا چند ماده درسی شرایط قبولی را احراز نکنند این درسها در تابستان مربوط بصورت ذیل به آنان ارائه خواهد شد .

1-9- دانش آموزان پایه اوّل و دوم موضوع این ماده موظّفند در امتحانات آن درسهایی که در شهریور ماه برگزار می شود شرکت کنند . برای این قبیل دانش آموزان برابر شیوه نامۀ مربوط در تابستان ، کلاسهای تقویتی بصورت متمرکز یا غیر متمرکز تشکیل خواهد شد .

2-9- برای دانش آموزان سال سوم که به هر دلیل موفّق به گذراندن تعدادی از درسهای پایه دوم یا سوم نمی شوند دوره تابستانی اجرا می شود . برنامه آموزشی در این دوره به مدّت 10 هفته است که 8 هفته آن به تشکیل کلاس درس اختصاص دارد و بقیّۀ مدّت برای برگزاری امتحانات و اعلام نتیجه منظور می شود .

1-2- 9- این قبیل دانش آموزان مجاز خواهند بود در این دوره حداکثر 32 واحد از درسهای باقیمانده را انتخاب کنند که از این تعداد حدّاکثر 10 واحد را می توانند بصورت حضوری و مابقی را بصورت غیر حضوری انتخاب کنند و در انتخاب واحدهای حضوری اولویت با درسهایی است که دانش آموزان قبلاً آنها را انتخاب نکرده اند .

2-2-9- انتخاب همزمان درسهای پیش نیاز و اصلی برای دانش آموزان سال سوم در دوره تابستانی و امتحانات دی ماه بعد با رعایت سایر شرایط و ضوابط بلامانع است .

3-2-9- ساعات آموزش هفتگی درسهای نظری و عملی در دوره تابستانی 3 برابر ساعات آموزش هفتگی آن درسها در طول سال تحصیلی است .

4-2-9- دوره تابستانی حتّی المقدور در واحدهای آموزشی مربوط تشکیل خواهد شد و برگزاری آن بصورت متمرکز با برنامه ریزی و هماهنگی قبلی ادارات آموزش و پرورش ناحیه یا منطقه ، در یک یا چند واحد آموزشی بلامانع است . برگزاری این دوره برای دانش آموزان رایگان است .

5-2-9- ارائه درسهای کارگاهی و عملیّات میدانی در شاخۀ فنّی و حرفه ای و استاندارد مهارت (درسهای مهارتی) در شاخۀ کاردانش در دوره تابستانی پایه سوم بصورت حضوری مجاز نمی باشد . لیکن با توجّه به ماهیت این درسها ، ادارات آموزش و پرورش مناطق می توانند ، بر اساس ضوابطی که از سوی دفاتر آموزشی ذیربط اعلام می شود ، برای دانش آموزان دوره فشرده تقویتی رایگان تشکیل دهند .

ماده 10- دانش آموز سال سوم چنانچه در پایان تابستان نیز موفّق به گذراندن برخی از درسهای پایه دوم یا سوم نشود می تواند در امتحانات دیماه شرکت کند و حداکثر 32 واحد از درسهای باقیمانده را امتحان دهد .

1-10- چنانچه این قبیل دانش آموزان بخواهند در امتحانات دیماه همان سال مدارس روزانه شرکت کنند در فاصله زمانی موضوع این ماده از معافیت تحصیلی برخوردار خواهند بود .

2-10- چنانچه این قبیل دانش آموزان بلافاصله پس از دوره تابستانی قصد ادامۀ تحصیل در واحدهای آموزشی بزرگسالان را داشته باشند در نیمسال اوّل بصورت رایگان ادامه تحصیل خواهند داد .

3-10- چنانچه پس از شرکت در امتحانات دیماه دانش آموز موضوع این ماده موفّق به گذراندن برخی از درسها نشده باشد حقّ ادامۀ تحصیل در واحدهای آموزشی روزانه را ندارد و می تواند برابر مقررات در واحد آموزشی بزگسالان و یا بصورت داوطلب آزاد ثبت نام کند و ادامه تحصیل دهد .

4-10- در شاخۀ فنّی و حرفه ای دورۀ بزرگسالان و امتحانات داوطلب آزاد طبق ضوابطی که توسّط معاونت آموزشی ابلاغ می شود صرفاً برای آن عدّه از دانش آموزانی که شرایط تحصیل در دورۀ روزانه را از دست داده اند دایر و برگزار می شود .

ماده 11- دانش آموز نمی تواند درسهایی را که قبلاً نمره قبولی کسب کرده است بطور مجدد انتخاب کند .

تبصره – تکرار درسهای پایۀ اوّل برای دانش آموز مردود پایه اوّل الزامی می باشد .

ماده 12- ساعات حضور دانش آموز در برنامه های آموزشی و پرورشی در هر هفته حدّاقلّ 36 ساعت است و دانش آموز موظّف است در فاصله زمانی شروع تا پایان برنامه آموزش روزانه در محل واحد آموزشی حضور داشته باشد .

1-12- ساعات برنامه هفتگی دانش آموزان شاخه های فنّی و حرفه ای و کاردانش بر اساس برنامه مصوب هر رشته حدّاکثر 48 ساعت می باشد .

2-12- برنامه هفتگی واحدهای آموزشی برای 6 روز هفته و هر روز حدّاقلّ 6 ساعت و حداکثر 8 ساعت می شود .

تبصره – افزایش ساعات برنامه هفتگی دانش آموزان مراکز آموزشی تابعه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان تا 42 ساعت بلامانع است .

ماده 13- مدیر واحد آموزشی باید برنامه هفتگی پایه سوم را به گونه ای تنظیم کند که دانش آموزان غیر از شرایط خاص ، ساعات بدون برنامه نداشته باشند . مدیر می تواند با کسب مجوّز از ادارۀ متبوع ، کلاس با تعداد دانش آموز کمتر از حدّ نصاب تعیین شده تشکیل دهد .

ماده 14- حضور مرتب دانش آموز در واحد آموزشی و کلاس درس در طول سال تحصیلی در تمام ایامی که واحد آموزشی رسماً دایر می باشد الزامی است . و با دانش آموزی که غیبت می کند برابر آئین نامه انضباطی رفتار خواهد شد .

1-14- در شاخه های کاردانش و فنی و حرفه ای دانش آموزی که حسب مورد برای مهارت آموزی ، کارورزی ، و کارآموزی به مراکز خارج از واحد آموزشی معرفی می شود برابر برنامه تنظیمی ملزم به رعایت مفاد این ماده می باشد .

ماده 15- رسیدگی به موارد خاص آموزشی و پرورشی دانش آموز برابر شیوه نامه ای که توسط معاونت آموزشی ابلاغ خواهد شد بر عهده شورای واحد آموزشی می باشد .