آیین نامه اجرایی مدارس ۱

آیین نامه اجرایی مدارس

دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش

تابستان 1379

پیش گفتار:

آشنایی مدیران مدارس و مسئولان آموزش و پرورش با حدود اختیارات خود و ارکان مدرسه و مقررات تحصیلی از شرایط لازم برای موفقیت یک مدیر به شمار می آید . بررسی های دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش در سال 1376 نشان داد که فقدان یک آیین نامه جامع در این زمینه و وجود مقررات متعدد ، موردی و بعضاً غیر همسو ، مدیران مدارس را با مشکلات عدیده ای رو به رو ساخته است . بر این اساس مقرر گردید دبیرخانه شورا با همکاری مدیران و کارشناسان حوزه ستادی نسبت به تدوین آیین نامه جامعی با عنوان آیین نامه اجرایی مدارس اقدام کند . آیین نامه مذکور تدوین و پس از طرح در کمیسیون مقررات تحصیلی و کمیسیون معین شورای عالی آموزش و پرورش با مجوز شورا به صورت آزمایشی در سال تحصیلی 79-78 در کلیه مدارس کشور به اجرا در آمد . آیین نامه مذکور با توجه به نظرات واصله اصلاح شد و تلاش گردید در بازنگری ، اختیارات جدیدی در راستای سیاست مدرسه محوری به مدارس واگذار شود و بستر مناسبی برای تحقق شعار مدرسه محوری یا مدیریت مدرسه محور فراهم گردد . در مدیریت مدرسه محور که آن را اجمالاً راهبردی برای تسهیل دسترسی به اهداف تعلیم و تربیت از طریق واگذاری بخشی از اختیارات تصمیم گیری به ارکان مدرسه تعریف می کنند . تأکید اساسی بر مشارکت مدیران ، معلمان ، دانش آموزان و اولیا آنها در تصمیم گیری و شفاف کردن اهداف و اختیارات می شود تا مدارس به جای آنکه صرفاً مجری شیوه نامه های ابلاغی باشند ، خود در برنامه ریزی های مدرسه نقش اصلی را عهده دار شوند . لازمه تحقق مدرسه محوری تدوین اهداف ، تعریف ارکان و تعیین حدود اختیارات ارکان مدرسه است که شورای عالی آموزش و پرورش در طی دو سال اخیر بیشترین وقت خود را به این امور اختصاص داده است . درسال 1379 برای اولین بار در تاریخ آموزش و پرورش ایران اهداف دوره های تحصیلی به تفصیل تدوین و در اختیار مدارس قرار گرفت و ارکان مدرسه و اختیارات آنها نیز در آیین نامه اجرایی مشخص گردید و به تصویب شورا رسید . بدون شک اجرای مناسب آیین نامه اجرایی زمینه واگذاری اختیارات بیشتر را به ارکان مدرسه فراهم خواهد کرد .

ذکر این مطلب نیز ضروری است که مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش بر اساس ماده 5 قانون تأسیس شورای عالی آموزش و پرورش مصوب مجلس محترم شورای اسلامی ، در حدود قانون معتبر بوده و برای موسسات ذیربط لازم الاجرا است . مدیران محترم مدارس و مسئولان گرانقدر آموزش و پرورش توجه داشته باشند که تفسیر مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش بر عهده خود شورا می باشد و در صورت ابهام باید از هر گونه تفسیر خودداری و موضوع را از طریق دبیرخانه شورا پیگیری فرمایند .

در این مجموعه ، آیین نامه اجرایی مدارس که در سال امیر مومنان علی (ع) در 110 ماده و 52 تبصره به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسیده است ، تقدیم می شود . کلیه مدارس ابتدایی ، راهنمای تحصیلی ، متوسطه نظری ، فنی و حرفه ای ، کاردانش و پیش دانشگاهی موظف به اجرای این آیین نامه می باشند . مدارس استثنایی ، شبانه روزی ، استعدادهای درخشان ، نمونه دولتی ، غیرانتفاعی و مدارس وابسته به سایر وزارتخانه ها ، نهادها و مراکز غیر وابسته به آموزش و پرورش که بر اساس قوانین و مقررات خاص تأسیس می شوند ، بجز در مواردی که تابع قوانین خود هستند ، مشمول مفاد این آیین نامه خواهند بود .

ضمناً مجموعه مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش در کتابی تحت همین عنوان توسط انتشارات مدرسه منتشر شده است که استفاده از مفاد آن می تواند در انتظام بخشی به امور مدرسه بسیار موثر واقع شود .

                                                                  ان شاء ا…

                                                  دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش

مقدمه :

اهمیت و نقش آموزش و پرورش در بهسازی و توسعه زندگی فردی و اجتماعی موجب شده است که جامعه و اولیای دانش آموزان انتظار داشته باشند که مدرسه محیطی رشد دهنده ، پویا و زمینه ساز پرورش استعدادهای بالقوه و خداداد فرزندان آنان باشد . تحقق اهداف متعالی آموزش و پرورش و لزوم توجه به روحیات و ویژگیهای نسل جوان ، تفاوتهای ناشی از شرایط جغرافیایی و محیطی محدودیت منابع و امکانات ، ایجاب می کند که اداره امور مدارس مبتنی بر افزایش قدرت تصمیم گیری ، استقلال نسبی ، انعطاف پذیری و روشهای غیر متمرکز و مشارکت جویانه باشد تا بتواند فضای عمومی مدرسه را پویا ، پرنشاط و فعال نموده و توانمندی ها و خلاقیت های مدیران ، معلمان و دانش آموزان را به خوبی شکوفا و متجلی سازد . بدین جهت لازم دیده شد آیین نامه اجرایی مدارس با توجه به سیاست ها و راهبردهای اساسی آموزش و پرورش از جمله تمرکززدایی ، مدرسه محوری و توسعه مشارکت همه بعدی تنظیم گردد و با تفویض اختیارات لازم به مدارس ، زمینه مناسب تری برای تحقق اهداف تعلیم و تربیت فراهم شود .

فصل اول - کلیات

ماده1- مدرسه از مهمترین نهادهای اجتماعی ، تربیتی و آموزشی و اصلی ترین رکن تعلیم و تربیت است که به منظور تربیت صحیح دانش آموزان در ابعاد دینی ، اخلاقی ، علمی ، آموزشی ، اجتماعی و کشف استعدادها و هدایت و رشد متوازن روحی و معنوی و جسمانی آنان بر اساس اهداف مصوب دوره های تحصیلی ، برابر ضوابط و دستورالعملهای وزارت آموزش و پرورش تأسیس و اداره می شود .

ماده 2- مدرسه با همکاری کلیه کارکنان و با مشارکت دانش آموزان و اولیای آنان زیر نظر مدیر مدرسه اداره می شود . تعداد کارکنان مدرسه و شرح وظایف هر یک از آنان توسط وزارت آموزش و پرورش ابلاغ می شود .

·          فصل دوم - ارکان و شوراهای مدرسه

1- مدیر مدرسه

2- شورای مدرسه

الف - ترکیب اعضا

ب - شرح وظایف

3- انجمن اولیا و مربیان

الف - ترکیب اعضا

ب - شرح وظایف

4- شورای معلمان

5- شورای دانش آموزان

الف - ترکیب اعضا

ب - شرح وظایف

·            نکات ضروری در مورد انجمن اولیا و مربیان و شوراهای مدرسه

فصل دوم –ارکان و شوراهای مدرسه

ماده 3- ارکان و شوراهای مدرسه عبارتند از :

1- مدیر مدرسه .

2- شورای مدرسه .

3- انجمن اولیا و مربیان .

4- شورای معلمان .

5- شورای دانش آموزان .

1- مدیر مدرسه :

ماده 4- مدیر مدرسه به عنوان نماینده آموزش و پرورش منطقه مسئول حسن اجرای فعالیت های آموزشی ، پرورشی ، مالی و اداری مدرسه می باشد و در کلیه امور مدرسه مسئولیت دارد و موظف است بر اساس مقرارت با برنامه ریزی های مناسب و استفاده از مشارکت کارکنان ، دانش آموزان و اولیای آنها و با بهره گیری از امکانات و ظرفیت های داخل و خارج از مدرسه ، جهت تحقق اهداف مصوب دوره تحصیلی تلاش کند ، به گونه ای که ارزیابی عملکرد سال تحصیلی بیانگر ارتقاء و رشد کیفی و مطلوب دانش آموزان در ابعاد مختلف باشد .

ماده 5 - مدیر مدرسه موظف است با مشارکت کارکنان مدرسه و اولیای دانش آموزان برنامه سالانه خود را در ابعاد مختلف با رعایت ضوابط آموزش و پرورش تنظیم و به تصویب شورای مدرسه برساند .

ماده 6 - مدرسه موظف است با استفاده بهینه از منابع مالی دولتی و با بهره گیری از مشارکت های اختیاری مردمی و کمک های خیرین و تقویت منابع اعتباری مدرسه شرایط لازم را برای اجرای مناسب برنامه مدرسه فراهم کند.

ماده 7 - مدیر مدرسه باید با وظایف و مسئولیتهای خود و با شرح وظایف همکاران که از سوی آموزش و پرورش ابلاغ می شود به خوبی آشنا باشد . مدیر مدرسه موظف است شرح وظایف مصوب هر یک از کارکنان مربوط را به آنان ابلاغ نماید و بر اجرای صحیح آن نظارت کند .

ماده 8 - مدیر موظف است بطور منظم و برنامه ریزی شده شورای مدرسه ، انجمن اولیا و مربیان ، شورای معلمان و شورای دانش آموزان را تشکیل دهد و بر اجرای مصوبات و چگونگی ثبت و نگهداری سوابق و صورت جلسات مربوط نظارت کند . مدت فعالیت شوراها و انجمن اولیاء و مربیان تا تشکیل شوراها و انجمن سال تحصیلی بعد خواهد بود .

ماده 9 - انتصاب مدیران مدارس با رعایت اصل شایسته سالاری برابر آیین نامه انتصاب مدیران مصوب شورای عالی آموزش و پرورش خواهد بود .

2-شورای مدرسه:

ماده 10- در راستای سیاست مدرسه محوری و تفویض اختیارات به مدارس و به منظور توسعه مشارکت ، همکاری و استفاده از تجارب معلمان ، مربیان و اولیای دانش آموزان در اداره مدرسه ، بهبود فرایند تصمیم گیری ، ارتقای کیفی فعالیتهای آموزشی و پرورشی و اداری ، تدوین برنامه های سالانه مدرسه و هماهنگی امور و نظارت بر فعالیتهای مربوط ، در هر یک از مدارس شورایی به نام شورای مدرسه تشکیل می گردد . ترکیب اعضا و شرح وظایف شورای مدرسه به شرح زیر است :

الف- ترکیب اعضا:

1- مدیر مدرسه .

2- معاونین مدرسه .

3- یک نفر از مربیان امور تربیتی یا مشاوران به انتخاب مربیان و مشاوران مدرسه .

4- نماینده شورای معلمان .

5- نماینده انجمن اولیا و مربیان به انتخاب انجمن .

تبصره - در صورت لزوم و به ویژه در مواقعی که پیشنهادهای شورای دانش آموزان مطرح است مدیر مدرسه از نماینده شورای دانش آموزان و بر حسب مورد از افراد ذیربط و صاحب نظر برای شرکت در جلسات شورای مدرسه دعوت می کند .

ب - شرح وظایف:

1- مراقبت و نظارت بر فعالیتهای مدرسه در چهار چوب اهداف مصوب دوره تحصیلی و مفاد این آیین نامه .

2- نظارت بر حسن اجرای مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش و دستورالعملهای مربوط و بخشنامه های ابلاغی از سوی وزارت آموزش و پرورش و برنامه ریزی برای توجیه و آموزش عوامل ذیربط .

3- بررسی و تأیید برنامه های پیشنهادی سالانه مدرسه که از سوی مدیر ، در چارچوب مقررات و ضوابط مربوط ، به شورا ارائه می شود .

4- بررسی و اتخاذ تصمیم در مورد پیشنهادهای ارائه شده از سوی شورای معلمان ، انجمن اولیا و مربیان و شورای دانش آموزان .

5- بررسی و تأیید برنامه های مربوط به بزرگداشت ایام الله و مناسبت های مختلف دینی و انقلابی و ملی .

6- بررسی و تأیید برنامه های مربوط به مسابقات علمی ، ورزشی ، فرهنگی و هنری در سطح مدرسه .

7- بررسی و تأیید برنامه اردوها و بازدید های دانش آموزان از مراکز علمی ، فرهنگی ، حرفه ای با رعایت ماده 107 این آیین نامه .

8- بحث و اتخاذ تصمیم در مورد چگونگی برگزاری امتحانات با رعایت مقررات و دستورالعملهای مربوط .

9- تصمیم گیری در مورد تشویق و تنبیه دانش آموزان برابر مندرجات بندهای « 2 و 3 »  فصل ششم این آیین نامه .

10- برنامه ریزی برای تقدیر از کارکنان و دانش آموزان نمونه به منظور ارائه الگوهای شایسته با همکاری انجمن اولیا و مربیان .

11 - تصمیم گیری در مورد تخلفات امتحانات داخلی دانش آموزان برابر آیین نامه رسیدگی به تخلفات امتحانی .

12- تصمیم گیری در مورد لباس و پوشش دانش آموزان ، در چارچوب مبانی و ضوابط مندرج در فصل پنجم این آیین نامه.

13- نظارت بر فرایند بودجه بندی برنامه درسی ارائه شده از سوی شورای معلمان و تأیید آن برای اجرا .

14- بررسی مشکلات موردی دانش آموزانی که با مسائل خاصی از نظر آموزشی و پرورشی مواجهند و ارائه پیشنهاد به کمیسیون خاص ادارات آموزش و پرورش مربوط با توجه به اختیارات کمیسیون مذکور .

15- صدور مجوز اخذ امتحان از دانش آموزی که در امتحان پایانی¹ داخلی و امتحان جهش تحصیلی و تغییر رشته غیبت موجه داشته است تا دو هفته پس از پایان ایام امتحانات .

1- برابر رأی صادره در دویست و سی و چهارمین جلسه کمیسیون معین شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 7/4/79 منظور از امتحان پایانی غایبین مجاز در نظام امتحانی نیمسالی امتحانات پایان نیمسال و در نظام سالی امتحانات خرداد و شهریور ماه است . ضمناً دانش آموزان دوره پیش دانشگاهی مشمول این بند نخواهند بود .

16- بررسی و تصویب پیشنهاد شورای معلمان در مورد تعیین پایه تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی مشمول ماده 43 این آیین نامه .

17- برنامه ریزی برای کمک به دانش آموزانی که شرایط استفاده از ماده 54 این آیین نامه را دارا می باشند .

18- تصمیم گیری در مورد دایر بودن مدرسه در ایام تعطیل رسمی و اوقات فراغت ، برای فعالیتهای فوق برنامه آموزشی و پرورشی ، با مسئولیت مستقیم مدیر مدرسه .

19- برنامه ریزی برای ارتقای هر چه بیشتر دانش معلمان و کارکنان مدرسه .

20- ترویج و گسترش فعالیتهای آموزشی ، پرورشی و تقویت اعتقادات دینی ، قرآنی و نماز و مکارم اخلاقی و فراهم آوردن امکانات و زمینه های برگزاری شایسته مراسم گوناگون عبادی- سیاسی .

21- بررسی و اتخاذ تصمیم در مورد چگونگی ارتقاء مهارت های زندگی و اجتماعی مورد نیازدانش آموزان .

22- برنامه ریزی مناسب به منظور توسعه تربیت بدنی ، بهبود وضع امکانات ورزشی ، حفظ و توسعه نمودهای عینی اخلاق و آداب اسلامی ، ارتقای سطح بهداشت ، بهبود وضعیت فضا و تجهیزات کارگاهی ، آزمایشگاهی و نمازخانه و حفظ محیط زیست  .

23- بررسی و اتخاذ تصمیم در مورد نحوه مشارکت مؤسسات و دستگاههای آموزشی خارج از مدرسه در آموزشهای علمی و عملی دانش آموزان بر اساس آیین نامه های مربوط .

24- بررسی و اتخاذ تصمیم در مورد عرضه تولیدات و ارائه خدمات حاصل از فعالیتهای آموزشی (عملی _ کارگاهی) دانش آموزان به متقاضیان بر اساس آیین نامه مربوط .

25- برنامه ریزی مناسب برای برقراری ارتباط و تعامل بین مدرسه و جامعه محلی به منظور بهره مندی از امکانات و ظرفیت های پیرامون مدرسه در ارتقاء امور کمی و کیفی مدرسه .

26- تعیین پایه تحصیلی دانش آموزی که در نظام آموزشی خارجی تحصیل کرده و متقاضی ادامه تحصیل در مدرسه ایرانی خارج از کشور است ، با رعایت مفاد آئین نامه ارزشیابی مدارک تحصیلی خارجی¹ .

27- تغییر رشته تحصیلی دانش آموزانی که رشته تحصیلی آنان در کشور محل انتقال موجود نمی باشد (چنانچه دانش آموز باید در محل امتحان برخی از دروس به عنوان تغییر رشته شرکت کند می تواند ضمن ثبت نام و ادامه تحصیل در رشته مورد نظر ، دروس مربوط را تا پایان سال تحصیلی امتحان دهد) .²

1 و 2 - بندهای 26 و 27 منحصراً از اختیارات شورای مدارس ایرانی خارج از کشور می باشد .

28- انتخاب دانش‌ آموز جهت تحصیل در مدرسه شبانه روزی با رعایت اساسنامه مدارس شبانه روزی .

29- بررسی و اتخاذ تصمیم در مورد دانش آموزانی که با مشکلات اخلاقی و رفتاری خاص مواجهند با حفظ و رعایت شأن و کرامت انسانی آنان و تصمیم گیری در مورد دانش آموزان مشمول ماده 84 این آیین نامه . در چنین مواردی موضوع با حضور مدیر ، یکی از معاونین به انتجاب مدیر ، یک نفر از مربیان امور تربیتی به انتخاب مربیان و مشاور مدرسه (در صورت وجود مشاور در مدرسه) بررسی و تصمیم لازم اتخاذ می شود .

ماده 11 – ریاست شورای مدرسه با مدیر است و دستور جلسات شورای مدرسه با نظر اعضای شورای مذکور توسط مدیر مدرسه تعیین می شود . مسئولیت اجرای تصمیم های شورای مدرسه نیز با مدیر خواهد بود . همه کارکنان مدرسه موظفند برای اجرای مطلوب مصوبات شورا همکاری نمایند .

تبصره- دبیر شورای مدرسه در اولین جلسه از بین اعضا تعیین می شود . دبیر شورا موظف است خلاصه ای از مذاکرات یا تصمیمات متخذه هر جلسه را ثبت نموده و به امضای اعضای شورا برساند.

ماده12- در هر سال تحصیلی مدیر باید در اولین فرصت و حداکثر یکماه پس از بازگشایی مدارس نسبت به تشکیل شورای مدرسه اقدام کند . شورای مدرسه حداقل هر دو هفته یکبار تشکیل جلسه خواهد داد .

ماده 13- شورای مدرسه با حضور دو سوم اعضا رسمیت می یابد و مصوبات آن با رأی اکثریت حاضرین جلسه قابل اجرا می باشد . مصوبات شورا نباید با آیین نامه ها و مقررات عمومی کشور و ضوابط وزارت آموزش و پرورش مغایرت داشته باشد .

تبصره- در مدارسی که به علت کم بودن تعداد دانش آموزان و عدم حضور برخی از افراد موضوع بند الف ماده 10 تعداد اعضا کمتر از 3 نفر باشد شورا تشکیل نمی شود و وظایف آن به مدیر واگذار می گردد .