اذکار و دعاهای مشروع بعد از نماز

1- از ثوبان روایت است : پیامبرr وقتی سلام نماز را می‌داد سه بار استغفار می‌کرد و می‌فرمود : (اللهم أنت السلام و منک السلام تبارکت یا ذا الجلال و الإکرام) «خداوندا! تو سلام هستی و سلامتی از طرف توست. خیرهایت فراوانند ای صاحب شکوه و بزرگواری».

ولید گفت ک به اوزاعی گفتم استغفار چگونه است؟ گفت : می‌گویی : أستغفر الله، أستغفرالله.^[1]

2- از ابوزبیر روایت است : ابن زبیر بعد از هر نمازی که سلام می‌داد می‌گفت : (لا إله إلا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد و هو علی کل شیی قدیر لاحول و لا قوة إلا بالله لا إله إلا الله، ولانعبد إلا إیاه له النعمة وله الفضل و له الثناء الحسن، لا إله إلا الله مخلصین له الدین ولو کره الکافرون) «هیچ معبود بر حقی غیراز خدا نیست، یکتای بدون شریک است، ملک و ستایش برای اوست و او بر هر چیزی توانا است. هیچ حرکت و قوتی نیست مگر به مشیت الله، هیچ معبود بر حقی غیر از الله نیست، تنها او را عبادت می‌کنیم، نعمت و فضل و ستایش نیکو برای اوست، هیچ معبود بر حقی غیر از الله نیست، عبادتمان خالصانه برای اوست گرچه کافران دوست نداشته باشند» و (ابن زبیر) گفت : پیامبرr این ادعیه را بعد از هر نمازی می‌خواند.^[2]

3- از وراد مولای مغیره بن شعبه روایت است : مغیره بن شعبه به معاویه نوشت که: هرگاه نماز پیامبرr تمام می‌شد و سلام می‌داد و می‌فرمود : (لا إله إلا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد و هو علی کل شیء قدیر اللهم لامانع لما أعطیت و لامعطی لما منعت و لاینفع ذالجد منک الجد)^[3] «هیچ معبود بر حقی غیر از خدا نیست، تنها است و هیچ شریکی برای او نیست ملک و ستایش برای او است و او بر هر چیزی توانا است خداوندا آنچه تو عطا می‌کنی هیچ مانعی برای آن نیست و آنچه را تو منع می‌کنی هیچ عطاکننده‌ای برای آن نیست و مال و دارایی نفعی نمی‌رساند آنکه نفع می‌رساند تویی».

4- از کعب بن عجره روایت است که پیامبرr فرمود : (معقبات لایخیب قائلهن – أو فاعلهن - : ثلاث و ثلاثون تسبیحة، و ثلاث و ثلاثون تحمیدة، و أربع و ثلاثون تکبیرة، فی دبر کل صلاة)^[4] «پس از هر نمازی اذکاری وجود دارند که گوینده یا انجام دهنده آنها هیچ وقت ناکام نمی‌ماند، سی و سه بار سبحان الله گفتن، سی و سه بار الحمدلله گفتن و سی و چهار بار الله أکبر گفتن».

از ابوهریره روایت است : پیامبرr فرمود : (من سبح الله فی دبر کل صلاة ثلاثا و ثلاثین و حمدالله ثلاثا و ثلاثین، و کبر الله ثلاثاً و ثلاثین، فتلک تسعه و تسعون، و قال تمام المئة : لا إله إلا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد، و هو علی کل شیی قدیر غفرت خطایاه و إن کانت مثل زبد البحر)^[5] «کسی که بعد از هر نماز سی و سه بار سبحان الله، سی و سه بار الحمدلله و سی و سه بار الله أکبر بگوید – این نود و نه – و صدا را با لا إله إلا الله وحده لا شریک له له الملک و له الحمد و هو علی کل شیی قدیر کامل کند گناهانش بخشوده می‌شود اگرچه مانند کف دریا (زیاد) باشد».

5- از معاذ بن جبل روایت است : روزی پیامبرr دستم را گرفت و به من فرمود : (یا معاذ والله إنی لأحبک، فقلت : بأبی أنت و أمی، والله إنی لأحبک. قال : یا معاذ إنی أوصیک لاتدعن أن تقول دبر کل صلاة : اللهم أعنی علی ذکرک وشکرک و حسن عبادتک)^[6] (ای معاذ به خدا قسم من ترا دوست دارم؛ گفتم : پدرم و مادرم فدایت به خدا قسم من هم تو را دوست دارم، فرمود : ای معاذ! به تو وصیت می‌کنم که بعد از هر نمازی این دعا را ترک نکن : اللهم أعنی علی ذکرک و شکرک و حسن عبادتک، خداوندا! مرا بر ذکر و شکر نعمتها و خوب انجام دادن عبادتت یاری فرما».

6- از ابو أمامه روایت است که پیامبرr فرمود : (من قرأ آیة الکرسی دبر کل صلاة مکتوبة لم یمنعه من دخول الجنة إلا أن یموت)^[7] «هرکس بعد از هر نماز فرضی آیة الکرسی را بخواند تنها زنده بودنش مانع رفتن او به بهشت می‌شود (پس از مرگ به بهشت می‌رود)». و محمد بن ابراهیم در روایتش (قل هو الله أحد) را هم اضافه کرده است.

7- از عقبه بن عامر روایت است : (أمرنی رسول اللهr أن أقرأ بالمعوذات دبر کل صلاة)^[8] «پیامبرr به من امر کرد که بعد از هر نمازی «معوذتین» (سوره ناس و فلق) را بخوانم».

8- از ام سلمه روایت است : پیامبرr بعد از سلام دادن نماز صبح می‌فرمود : (اللهم إنی أسألک علما نافعا و رزقا طیبا و عملا متقبلا)^[9] «خدایا از تو علمی نافع و رزقی پاک و عملی قبول شده را طلب می‌کنم».

---

^[1]) صحیح : [ص. جه 756]، م (591/414/1)، ـ (299/184/11)، نس (68/3)، د (1499/377/4)، جه (928/300/1).

^[2]) صحیح [ص. نس 1272]، م (594/415/1)، د (1493/372/4)، نس (70/3).

^[3]) متفق علیه : خ (844/325/2)، م (593/414/1)، د (1491/371/4).

^[4]) صحیح : [ص. نس 1278]، م (596/418/1)، ت (3473/144/5)، نس(75/3). ملاحظه : درباره تعداد این اذکار روایاتی آمده که در بعضی از آنها دَه دَه^(أ) و در بعضی یازده یازده^(ب) و در بعضی بیست و پنج^(ج) آمده به اضافه لا اله الا الله در آخر». پس نمازگزار بایدهر بار یکی از این انواع أذکار را بخواند. أه‍ - .

(أ) خ (6329/132/11)، (ب) م (595 – 143 – 417/1)، (ج) نس (76/3) [ص. نس 1279].

^[5]) صحیح : [مختصر م 314]، م (597/418/1).

^[6]) صحیح : [ص. ج 7669]، د (1508/384/4)، نس (53/3).

^[7]) صحیح : [ص. ج 6464]، طب (7532/134/8).

^[8]) صحیح : [ص. نس 1268]، د (1509/385/4)، نس (68/3).

^[9]) صحیح : [ص. جه 753]، جه (925/298/1)، أ (776/55/4).